Beton odsłonięty

Beton eksponowany jest terminem używanym do opisania powierzchni betonowych, które celowo mają pozostać widoczne i pełnić funkcję projektową. Widoczne powierzchnie betonowe można wykonać zarówno w obszarze ścian wewnętrznych i zewnętrznych, jak i na podłodze (wylewka betonowa, jastrych), co eliminuje konieczność stosowania dodatkowego pokrycia podłogowego. Elementy konstrukcyjne, jak np. pojedyncze ściany oporowe, można również wykończyć betonową powierzchnią licową.

Zwykłe zastosowanie

Zastosowanie betonu licowego w projektach budowlanych nie jest nowością. Odpowiednie próby podejmowano już na początku XX wieku, zwłaszcza w budownictwie sakralnym. W latach 1900-1930 w Niemczech, a także w Szwajcarii i Francji powstało kilka kościołów z ciągłymi fasadami z szalowanego betonu architektonicznego.

W zależności od miejsca zastosowania betonu licowego struktura deskowania będzie mniej lub bardziej widoczna na odsłoniętych powierzchniach betonu. Dzięki zastosowaniu specjalnie ukształtowanych szalunków można uzyskać różne kształty na odsłoniętych powierzchniach betonu. W celu szczegółowego odtworzenia kształtu szalunku stosuje się bardzo drobne rodzaje betonu. W artystycznym i bardzo wysokiej jakości obszarze architektonicznym często pracuje się nawet z specjalnymi matrycami.

W przypadku projektów czysto funkcjonalnych uwidocznienie deskowania odgrywa jedynie podrzędną rolę; jeżeli na powierzchni widoczne są wzory deskowania, wynika to zazwyczaj wyłącznie z techniki produkcji (np. przy budowie filarów mostowych, które mają spełniać jedynie niewielkie wymagania artystyczne lub architektoniczne).

Klasyfikacja eksponowanych powierzchni betonowych

W przepisach dotyczących produkcji betonu architektonicznego zdefiniowane są łącznie cztery różne klasy betonu architektonicznego (jakości betonu architektonicznego). Ocena jakości (i klasyfikacja) opiera się na:

• równomierność betonu
• porowatość betonu (drobno- lub gruboporowaty)
• jednolitość odcienia koloru
• spoiny konstrukcyjne i spoiny skórne deskowania
• sama okładzina szalunkowa (decyduje o fakturze powierzchni betonu, dla której istnieją również oddzielne klasy okładzin szalunkowych)
• istnienie powierzchni odniesienia lub powierzchni próbnej (zalecane dla betonu eksponowanego klasy SB 2 i wyższej)

Szczegółowe wymagania można znaleźć w Kodeksie postępowania dla betonu licowego wydanym przez Niemieckie Stowarzyszenie Betonu i Techniki Budowlanej (DBV). Stowarzyszenie, działające od 1898 roku, ma siedzibę w Berlinie i zajmuje się przede wszystkim rozwojem technicznym podstaw budownictwa betonowego w oparciu o podstawy naukowe.

Klasyfikacja rozróżnia klasy betonu architektonicznego od SB 1 do SB 4, przy czym w przypadku SB 1 stawiane są tylko bardzo podstawowe wymagania wobec powierzchni, które istnieją głównie dla powierzchni użytkowych o niskich wymaganiach architektonicznych. Złożone projekty elewacji wymagają natomiast projektów klasy SB 3 lub SB 4.

Dla każdej klasy w odpowiednim regulaminie określone są dokładne wymagania, które muszą być ściśle przestrzegane. Odległość widzenia dla kontroli wzrokowej i oceny powierzchni betonu architektonicznego jest również dokładnie określona.

Odpowiedni skład betonu

W celu uzyskania dobrej jakości powierzchni betonu licowego, jako materiał wyjściowy do betonu in-situ musi być użyty beton o możliwie najlepszej jakości. W każdym przypadku zdecydowanie zaleca się odpowiednio wysoką zawartość zaprawy i cementu, co najmniej 300 kg/m³. Beton należy również układać możliwie monolitycznie, aby później nie były widoczne wyraźne granice betonowania.

Użyty beton musi mieć najlepszą możliwą urabialność, nie może się segregować i nie może się wykruszać podczas układania i zagęszczania. Istotny jest również wybór odpowiedniego środka oddzielającego, który musi być również wysokiej jakości.

Stosunek wody do cementu (stosunek w/c) powinien być mniejszy niż 0,55. Aby uniknąć różnic w jasności, stosunek w/c nie może się zmieniać podczas obróbki. Nawet odchylenie w okolicach wartości 0,02 może prowadzić do zaburzeń kolorystyki o różnej jasności na całej powierzchni.

Nie wolno również stosować resztek wody i resztek betonu, ponieważ mogą one mieć znaczący wpływ na zabarwienie powierzchni betonu licowego. Podobnie, te same surowce muszą być stosowane w całym procesie budowy.

Rodzaje żaluzji

Rodzaj zastosowanego deskowania ma zawsze bardzo duży wpływ na późniejszy wygląd powierzchni betonu licowego.

Szalunki nasiąkliwe wytwarzają z reguły ciemne, mało porowate i raczej jednolicie zabarwione wzory powierzchni, ale powierzchnia betonu wytrzymuje później duże obciążenia i jest tylko w niewielkim stopniu wrażliwa.

W przypadku zastosowania szalunku nienasiąkliwego powstaje dokładnie odwrotna sytuacja: optycznie dużo jaśniejsza powierzchnia z licznymi porami i dużo większa czułość. Różnice w odcieniach barw są na tych powierzchniach szczególnie silne i wyraźne, a typowe dla betonu marmurkowanie również bardzo dobrze się na nich uwidacznia.

Szalunki teksturowane dają raczej jednolity wygląd powierzchni, który charakteryzuje się przede wszystkim fakturą szalunku, przy czym różnice kolorystyczne są zwykle mniej wyraźne; z kolei szalunki gładkie powodują wyraźnie widoczne różnice w tonacji kolorystycznej i wyraźnie bardziej odczuwalną ekspresję marmurkowania, a w większości przypadków również znacznie silniejsze tworzenie się porów (w zależności od materiału szalunkowego).

Dlatego też wybór deskowania powinien zawsze opierać się na efektach wizualnych, jakie chce się uzyskać na powierzchni betonu licowego.

Dalsze możliwości kształtowania betonu licowego

Oprócz doboru odpowiedniego deskowania istnieje również możliwość utwardzenia betonu. Można to zrobić na przykład poprzez zastosowanie określonych technik piaskowania, ale także poprzez wypłukanie. Zasadniczo możliwa jest również ręczna obróbka powierzchni (obróbka kamieniarska).

Podczas produkcji betonu można dodawać kolorowe kruszywa lub pigmenty w celu uzyskania specjalnych efektów kolorystycznych. Korzystanie z białego cementu jest inny sposób, aby dać beton pewien kolor dotyku. Betony z białego cementu są bardzo lekkie i mogą być łatwo barwione. Przy dodawaniu pigmentów należy uprzednio wykonać powierzchnię próbną, aby móc ocenić efekt kolorystyczny.

Zasadniczo możliwe jest również stosowanie betonów barwionych w masie do produkcji betonu architektonicznego. Zastosowanie betonu barwionego bezpośrednio ma tę zaletę, że w wyniku działania czynników atmosferycznych, zużycia lub uszkodzenia nie może dojść do łuszczenia się warstw barwnych; beton barwiony bezpośrednio zachowuje swój kolor na stałe, nawet jeśli powierzchnia jest uszkodzona.

Trwałość eksponowanych powierzchni betonowych

Beton ma reputację niezwykle trwałego i długowiecznego. Należy jednak spojrzeć na to z innej perspektywy – eksperci uważają, że średnia żywotność betonu wynosi około 80 lat, co nie jest aż tak długim okresem. Niektóre rodzaje betonu stosowane w przeszłości mogą również trwać znacznie dłużej, ale dzisiejszy, w większości wzmocniony stalą beton ma swoje słabe punkty.

Wpływy środowiska, substancje chemiczne ze środowiska i inne zanieczyszczenia, takie jak sól do odladzania, nieuchronnie atakują powierzchnie betonowe i powodują ich długotrwałe uszkodzenie. Nie da się tego uniknąć – chyba że używa się starożytnych betonów specjalnych, takich jak te używane przez starożytnych Rzymian, które są również wielokrotnie trwalsze i bardziej odporne niż dzisiejszy beton ze względu na przypuszczalnie dużo stabilniejszą strukturę krystaliczną. Z drugiej jednak strony nie jest dziś możliwe zrealizowanie wszystkiego, co budujemy z betonu jako oczywistość.

Trochę opieki może również znacznie przedłużyć żywotność i trwałość nowoczesnych odkrytych powierzchni betonowych. Podatność na zaplamienia można zmniejszyć poprzez impregnację. Nie zawsze można uniknąć oznak zużycia, zwłaszcza w miejscach narażonych na duże obciążenia, jednak w przypadku drobnych uszkodzeń (zgorzeliny, przebarwienia, wypłukiwanie fug) należy zawsze jak najszybciej dokonać fachowej naprawy. Za pomocą profesjonalnych kosmetyków do betonu można często retuszować lub odnawiać już uszkodzone wizualnie powierzchnie betonowe, a także w ten sposób zmieniać ich wygląd.

Wniosek

Odsłonięty beton jest coraz częściej spotykanym elementem wystroju wnętrz. Widoczne powierzchnie betonowe dają efekt minimalistyczny i elegancki zarazem, mogą być stosowane na ściany, projekty elewacji, ale także na podłogi lub indywidualne elementy wystroju. Produkcja powierzchni z betonu licowego jest jednak skomplikowana i wymaga dużej wiedzy fachowej oraz bardzo starannego doboru i obróbki materiałów, aby osiągnąć pożądany efekt.