Metamorphite

Skały metamorficzne są – obok skał osadowych (sedymentów) i magmowych (magmatytów) – trzecią dużą główną grupą skał. Są to skały metamorficzne: rodzaje skał, które po pierwotnym uformowaniu uległy ponownej metamorfozie. W przypadku metamorfitu pierwotny skład mineralny pozostaje jednak w dużej mierze niezmieniony.

Czynnikiem wyzwalającym przemianę skały macierzystej w skałę metamorficzną są brutalne warunki panujące w głębi skorupy ziemskiej, gdzie bardzo wysokie temperatury i wysokie ciśnienie (spowodowane procesami tektonicznymi , takimi jak budowa gór) wywierają ogromny wpływ na skałę. Skała macierzysta poddana takim zmianom może zmienić swoją strukturę i teksturę, czasami bardzo znacząco.

Szczególną formą metamorfitów są migmatyty: w ich przypadku dochodzi dodatkowo do częściowego stopienia skały macierzystej, co nie ma miejsca w przypadku innych przeobrażeń skał (metamorfoz). Ponieważ skutki tych procesów są jeszcze głębsze niż w przypadku zwykłego metamorfizmu, migmatyty są zaliczane do odrębnej grupy jako skały metamorficzne. Wraz z nimi mogą zachodzić również znaczne zmiany w odniesieniu do składu mineralnego skały macierzystej, zwłaszcza w stopionych składnikach migmatytów.

Inne grupy metamorfitów

Ze względu na różnorodność skał macierzystych i niekiedy geologicznie bardzo różne oddziaływanie na istniejące warstwy skalne, konieczne jest dokonanie klasyfikacji skał metamorficznych. W większości przypadków, jest to już zrobione raz zasadniczo o strukturze:

• Skała ma bezkierunkową, najczęściej całkowicie nieuporządkowaną strukturę
• Łupki mają typową, warstwową i bardzo ściśle równoległą strukturę (łupkowatość), można je podzielić na różne rodzaje (np. łupki ilaste, łupki krystaliczne, tzw. łupki owocowe).
• Gnejs ma znacznie bardziej rozbudowaną strukturę równoległą, jest przeważnie średnio- lub gruboziarnisty i może być podzielony na ortognejs (skała osadowa jako skała macierzysta) i paragnejs (inne skały macierzyste).
• Granulit jest zasadniczo podobny do gnejsu, ale zawartość miki jest znacznie zmniejszona i nie ma muskowitu, lecz tzw. minerały wysokociśnieniowe (np. granat).

Fyllit jest metamorfitem bardzo podobnym do łupków, ale przeważnie bardzo drobnoziarnistym, a powierzchnie łupków mają typowy jedwabisty połysk. W przypadku skał łupkowych nadal można traktować mylonity jako własną grupę, dzięki której można dobrze rozpoznać szczególne miejsca powstawania w strefach ścinania ciągliwego.

W przypadku łupków powszechne jest również poprzedzanie nazwy szczególnie rozbudowanymi składnikami, tworząc w ten sposób odrębną grupę (np. łupek mikowy, łupek granatowo-mikryczny). Najczęściej występujące części znajdują się zawsze na tylnych pozycjach w nazwie (w przypadku łupków granatowo mikowych jest to mika).

mineralogia

Ponieważ pod względem geologicznym nie ma jednolitej klasyfikacji skał metamorficznych, skały metamorficzne są czasami również klasyfikowane do grup tylko według zawartości minerałów. W ten sposób powstają takie grupy jak amfibolity (głównie plagioklazy i amfibole w składzie mineralnym), eklogity (duża zawartość klinopiroksenu i granatu w składzie mineralnym), marmury (głównie kalcyt i dolomit w składzie mineralnym), kwarcyty (głównie kwarc w składzie mineralnym, piaskowce kwarcowe) i serpentynity (głównie minerały serpentynowe w składzie mineralnym).

Przykłady metamorfitów

W przypadku łupków zazwyczaj powszechnie wiadomo, że jest to metamorfit, a w przypadku gnejsów, gdzie dominują skalenie, zazwyczaj również wiadomo.

Z marmurem (wszystkimi rodzajami marmuru) jest to już znacznie mniej znane, wielu postrzega go jako rodzaj “specjalnego wapienia”, co jednak nie jest prawdą. Typowe migmatyty, takie jak skandynawska “Aurora Borealis”, z drugiej strony, są często klasyfikowane jako typowe skały iglaste, co również nie jest prawdą.

Już sama ta lista pokazuje, jak różnie mogą wyglądać skały metamorficzne i jak różne mogą być ich właściwości, ale także zawartość minerałów.

Wniosek

Metamorfizm skał jest ważnym procesem w tworzeniu się skał, który zachodzi obok zwykłej diagenezy (tworzenia się skał) i wietrzenia. Podczas gdy w zwykłej diagenzie występuje zazwyczaj tylko niewielkie ciśnienie i niska temperatura, procesy metamorficzne prowadzą do bardziej masywnych przeobrażeń skał dzięki wysokim ciśnieniom i temperaturom panującym w poszczególnych miejscach, które są następnie również lokalnie ograniczone. W ten sposób powstają specjalne rodzaje skał, które inaczej by nie istniały – a niektóre z nich bardzo sobie cenimy (np. marmur).