Piaskowiec kwarcowy

Szczególną formą piaskowca są piaskowce kwarcowe. Zgodnie z obowiązującymi obecnie definicjami piaskowiec uznaje się za piaskowiec kwarcowy, jeżeli zawartość piasku kwarcowego wynosi ponad 90 % (w przeciwieństwie do co najmniej 50 % w przypadku innych piaskowców), a minerały ilaste stanowią nie więcej niż 15 % wszystkich składników mineralnych. Piaskowiec kwarcowy to właściwy piaskowiec.

Należy odróżnić piaskowiec kwarcowy od tak zwanego “kwarcytu cementowego”, czyli piaskowca, który został skrzemionkowany w procesie cementacji i dzięki temu ma właściwości podobne do kwarcytu.

Trasy pochodzenia

Piaskowiec kwarcowy powstaje w taki sam sposób jak inne piaskowce (skały osadowe): w wyniku scementowania piasku i małych cząstek gruzu, ewentualnie także obecnych w niewielkich ilościach cząstek gliny lub iłu, w celu utworzenia litej skały.

Miejscem powstawania piaskowców kwarcowych są głównie szelfy (płytkie morza w pobliżu wybrzeża), do których piasek jest przenoszony przez rzeki, wiatr i prądy oceaniczne. Tylko tam powstają odpowiednio drobnoziarniste osady, piaskowce, które powstały w wyniku osadzania się na głębokościach górskich lub jako flisz, są zazwyczaj gruboziarniste i często mają również mniejszą zawartość kwarcu, ponadto ziarna są zazwyczaj mniej zaokrąglone.

Następnie zachodzi diageneza piaskowców, czyli proces krzepnięcia. Spowodowane jest to tzw. rozwiązaniem ciśnieniowym z powodu wyższego ciśnienia otoczenia i częściowo również wyższej temperatury otoczenia. W przypadku piaskowców kwarcowych prowadzi to do rozpuszczenia granic ziaren minerałów kwarcowych, zaniku przestrzeni porowych we wnętrzu oraz rearanżacji struktury krystalicznej.

Zamiast kwarcu może występować kalcyt (alternatywnie ankeryt lub syderyt) lub minerał żelaza (hematyt, goethyt, limonit) jako minerał cementu, jednak w takim przypadku w procesie diagenezy nie powstają już piaskowce kwarcowe, lecz odpowiadające im piaskowce węglanowe lub ferrytyczne. W wielu przypadkach różne materiały noszą tutaj tę samą nazwę handlową (np. “Flavus”, zarówno jako cegła wapienno-piaskowa, jak i piaskowiec kwarcowy ze śląskiego kamieniołomu). Jednakże piaskowce kwarcowe są również najbardziej rozpowszechnioną formą pod względem ilościowym.

Właściwości i zastosowanie

Piaskowiec był i jest bardzo często wykorzystywany do różnych celów wewnątrz i na zewnątrz budynków. Kamienie ścienne wykonane z piaskowca są bardzo powszechne, również obróbka na kostkę brukową i odpowiednie bruki z piaskowca jest powszechna od wielu wieków.

Piaskowiec kwarcowy był zawsze stosowany jako kamień murowy do nośnych i silnie obciążonych elementów budowlanych, ponieważ kamienie te mogą wytrzymać znacznie większy ciężar i są ogólnie bardziej odporne niż np. miękkie piaskowce ilaste, które są stosowane głównie do prac wewnętrznych.

Kolor piaskowca kwarcowego może być bardzo różny, szczególnie w średniowieczu w niektórych rejonach bardzo często i na szeroką skalę stosowano piaskowiec zielony, znane i cenione są również warianty żółte i białe. Brązowe i czerwone piaskowce (ten kierunek kolorystyczny spowodowany jest zawartym hematytem) są również szeroko rozpowszechnione, ale “zwykły” kolor piaskowca kwarcowego jest nadal szary.

Obróbka piaskowców obejmuje również cięcie kamieni “pod łożyskiem” (tj. ortogonalnie do istniejącego rozwarstwienia złoża) lub “w łożysku” (równolegle do istniejącego rozwarstwienia złoża). W wyniku tego widoczna struktura powierzchni może czasami znacznie różnić się w swoim wyglądzie.

We wnętrzach, piaskowce są również wykorzystywane jako kamień naturalny do różnych zastosowań, jak w przypadku wszystkich kamieni naturalnych, są to pokrycia podłóg i schodów, pokrycia ścian, ale także, na przykład, do blatów kuchennych i podobnych zastosowań.

Czyszczenie i konserwacja

Nawet przy wyborze materiałów do zastosowań zewnętrznych należy wziąć pod uwagę, że żaden piaskowiec nie jest odporny na działanie soli do odladzania. Odporność na mróz może być różna w zależności od zastosowanej odmiany.

Jest też kilka rzeczy, na które należy uważać przy ich czyszczeniu i pielęgnacji: Kwasy, nawet w postaci kwaśnych środków czyszczących (a nawet kwas węglowy z napojów) nie mogą mieć w żadnym wypadku kontaktu z piaskowcami, gdyż prowadzą do ich odbarwienia. Piaskowiec kwarcowy jest nieco twardszy niż bardzo miękkie piaskowce gliniaste, ale na zewnątrz i tak absolutnie nie należy stosować myjek wysokociśnieniowych.

Jako środki czyszczące i pielęgnacyjne – zarówno w pomieszczeniach jak i na zewnątrz – do piaskowca kwarcowego należy stosować wyłącznie środki czyszczące i pielęgnacyjne pochodzące od wyspecjalizowanych sprzedawców kamienia, które zostały oznaczone jako odpowiednie dla piaskowca. Dotyczy to w szczególności usuwania plam i ewentualnych wykwitów; w przypadku wszystkich rodzajów piaskowca kwarcowego należy w miarę możliwości unikać szorowania lub pracy z twardym sprzętem czyszczącym.

Impregnacja jest opłacalna w wielu przypadkach, szczególnie w przypadku piaskowca – zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków. Naprawdę dobry impregnat do danego zastosowania powinien być zawsze wybierany przez specjalistę.

Wniosek

Piaskowiec kwarcowy jest “prawdziwym” piaskowcem – a także bardzo często stosowanym wariantem, jeśli materiał kamienny ma być nieco bardziej wytrzymały, ponieważ zawarty w nim kwarc zapewnia niezbędną twardość i wytrzymałość. Przy wyborze należy również pamiętać o braku odporności na sól do odladzania i mrozoodporności, która nie zawsze jest automatycznie przypisana każdej odmianie. Do czyszczenia i pielęgnacji należy w każdym przypadku stosować wyłącznie środki przeznaczone specjalnie do piaskowca. W razie potrzeby podczas montażu należy również uwzględnić specjalne właściwości danej odmiany i odpowiednio dostosować sposób montażu.