Sjenit

Wraz z monzonitami sjenity tworzą odrębną grupę skał plutonicznych (skał głębinowych). Plutonity są skałami iglastymi, których powstawanie ma miejsce głęboko w skorupie ziemskiej.

W porównaniu z granitami zawierają niewiele kwarcu, różnica między sjenitami a monzonitami polega jedynie na różnym udziale plagioklazu i skalenia potasowego (przy czym w sjenitach w składzie mineralnym przeważa skaleń potasowy). Pod względem chemicznym sjenity są podobne do trachitów.

Nazwa Syenit odnosi się do miejsca odkrycia Syene na Synaju w Egipcie, tam dotyczy znalezionej skały jednak raczej wariantu granitowego.

Skład

W sjenicie przeważają skalenie alkaliczne, takie jak ortoklaz czy mikroklin, natomiast część plagioklazowa jest zwykle obecna, ale w znacznie mniejszej ilości. Termin “skaleń alkaliczny” jest stosowany jako specjalna nazwa w każdym przypadku, gdy udział plagioklazu spada poniżej 10 %. Ponadto, jako główny składnik występuje również nefelin.

Możliwa jest wyższa zawartość kwarcu (do ok. 20%), nazwa to wtedy “sjenit kwarcowy”. Oprócz tego mogą występować również foidy (przedstawiciele skaleni), w tym przypadku w geologicznym języku technicznym mówi się wtedy o sjenicie foidonośnym.

Oprócz hornblendy, innymi drobnymi składnikami sjenitów są augit, leucyt, apatyt, magnetyt, sodalit, a także eudialit i ilmenit.

Minerałymaficzne (minerały o ciemnym zabarwieniu, takie jak biotyt, hornblenda, oliwin lub klinopiroksen) są zwykle obecne w bardzo małych ilościach.

Ponieważ dokładne określenie składu jest często trudne ze względu na główne porcje mieszaniny i wtórne porcje mieszaniny, układa się sjenity dla lepszej klasyfikacji do pewnych grup, które w każdym przypadku mają swoją własną nazwę:

• Larvikite (sjenit z anortoklazem, środkowa forma sjenitu i monzonitu, zabarwiona na zielono lub niebiesko)
• Nordmarkity (sjenity z mikroklinem, ponadto piroksen alkaliczny i amfibol alkaliczny, często tytanit)
• Pulaskit (sjenit z nefelinem)
• Lusitanit (sjenit z mikroklinem, plus ok. 50 % riebeckitu)

Wygląd i właściwości

Sjenity są dość podobne do granitów, mają również tę samą bezkierunkową i ziarnistą strukturę, która jest charakterystyczna dla granitu. Zabarwienie jest przeważnie jasnoszare do czerwonawego, ale w poszczególnych sjenitach może być wyraźnie ciemniejsze.

Wielkość ziarna może być również bardzo różna – podczas gdy większość sjenitów ma strukturę średnio- i gruboziarnistą, możliwe są również warianty bardzo drobnoziarniste, a nawet olbrzymie. Sjenity jako skały są bardzo twarde i dają się dobrze polerować.

Występowanie i zastosowanie

Sjenit często występuje razem z innymi skałami plutonicznymi (granit, granodioryt, dioryt) w mniejszych ilościach, dlatego są one rozmieszczone praktycznie na całym świecie. Ważniejsze stanowiska w Niemczech znajdują się w Schwarzwaldzie, Odenwaldzie, Lesie Turyńskim i na Górnych Łużycach. W całej Europie szczególnie ważne jest występowanie w Norwegii (od której Larvikit wziął swoją nazwę).

Sjenity były używane od wczesnej starożytności, zarówno jako materiał budowlany, jak i jako materiał bazowy dla dzieł sztuki i rzeźby w kamieniu. Obecnie są one szeroko stosowane, szczególnie jako kamienie naturalne (Cardinal Red, Balma, Emerald Pearl), również ze względu na ich wysoką twardość i dobrą polerowalność. Sjenit jest obecnie szeroko stosowany jako kostka brukowa i kamienie dekoracyjne, może być również wykorzystywany jako kamień do okładzin elewacyjnych.

Wniosek

Jak wszystkie plutonity, które powstają w głębi skorupy ziemskiej w wyniku stygnięcia gorących, płynnych magm, również sjenit jest jedną z fascynujących skał. Gorące, stopione skały mogą tworzyć bardzo różne odmiany, które często występują w postaci osadów pochodzących z odległych miejsc.