Tonalit

Jako skała, tonality należą do grupy plutonitów, czyli magmowych skał głębinowych. Ich skład leży pomiędzy granitem a diorytem, ale w przeciwieństwie do granitu, tonality nie zawierają skalenia alkalicznego i są znacznie bardziej zasadowe.

Tonality zawdzięczają swoją nazwę przełęczy Tonale we Włoszech między Brescią a Trydentem, gdzie znajduje się typ stanowiska, leżący na ważnym południowoeuropejskim uskoku geologicznym (linia Insubric).

Ścieżka pochodzenia

Tonality powstają z tzw. magm intruzywnych, czyli ze stopionych skał wlewających się do wcześniej istniejących ciał skalnych. Ponieważ proces ten zachodzi stosunkowo głęboko w skorupie ziemskiej, wiek ilasty zaliczany jest do skał intruzywnych. Jeśli taka intruzja płynnej magmy do istniejących już ciał skalnych miałaby miejsce na płytszych głębokościach, to byłyby one uważane za tzw. skały płonne.

Skała z typowego stanowiska na przełęczy Tonale pochodzi z ogromnej intruzji z okresu trzeciorzędu (66 mln lat p.n.e. do 2,6 mln lat p.n.e.). Występujący tam tonalit jest dość jasny i szczególnie bogaty w biotyt.

Tonalit występuje głównie w połączeniu z granitem i granodiorytem.

Wygląd i typowe właściwości

Tonality są przeważnie szare, w zależności od składu minerału mogą być jaśniejsze lub ciemniejsze. Jako skalenie występują tylko skalenie plagioklazowe (zwłaszcza andezyt, labradoryt, oligoklaz, bywtonit), poza tym tonality zawierają kwarc (do 60 % udziału), hornblendę i biotyt. Augit jest raczej rzadko obecny, ale możliwy.

Jako minerały wtórne występują również ortyt, apatyt, cyrkon, tytanit i magnetyt. Struktura tonalitów jest przeważnie średnio- lub gruboziarnista, mogą występować wtrącenia innych skał, takich jak gabrozy czy dunity. Tonality są odporne na mróz i dają się dobrze polerować.

Znaczące depozyty

Poza typowym stanowiskiem we włoskiej przełęczy Tonale, tonality powstają na obszarze Europy głównie w tzw. strefach subdukcji (strefach, w których dno morskie na skraju płyty tektonicznej obniża się poniżej sąsiedniej płyty). Tak jest na przykład na południu Norwegii.

W Niemczech występują głównie w Lesie Bawarskim i w Märkerwald, w Fichtelgebirge w okolicach Marktredwitz znajduje się stanowisko specjalnej odmiany tonalitu (redwitzite).

Zastosowanie tonalitu

W minionych dziesięcioleciach te naturalne kamienie były popularnym materiałem na nagrobki, poza tym zawsze były wykorzystywane w budownictwie drogowym jako żwir i kostka brukowa.

Tonalit jest również stosowany jako bloczek murarski i w budownictwie masywnym, a także do produkcji paneli elewacyjnych i wykładzin podłogowych. Bardzo znanym rodzajem kamienia naturalnego jest na przykład adamit z masywu Adamello we Włoszech, do którego należy również przełęcz Tonale.

Wniosek

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z drogi powstawania skał intruzywnych, które w postaci płynnego stopu wnikają do wnęk innych ciał skalnych i tam stygną i twardnieją. Tonalit jest bardzo dobrym przykładem tego typu skały. Ponadto, ten kamień naturalny może zawierać inkluzje innych rodzajów skał, takich jak gabrozy. Jako kostka brukowa, żwir do budowy dróg, ale także jako wytrzymała i dobrze polerowalna wykładzina podłogowa, o pewnym podobieństwie do granitu, tonality są jednak często wykorzystywane i doceniane ze względu na swoje właściwości.