Marmur Wunsiedlera

Marmur Wunsiedlera to grupa metamorficznych skał węglanowych (zmienionych wapieni), które można zaliczyć do marmurów kalcytowych. Skały te występują w różnych miejscach w powiecie Wunsiedel w Fichtelgebirge (Górna Frankonia, np. kamieniołom marmuru Unterwappenöst), od którego pochodzi ich nazwa.

Jednak marmur z Wunsiedler jest znany i rozpowszechniony nie tylko w samym regionie, ale także na dużych obszarach Bawarii. Te regiony Fichtelgebirge znane są jednak również z innych skał, takich jak tonality (np. redwitzit) lub granity (prawie 40 % powierzchni Fichtelgebirge stanowią granity).

Wygląd i typowe właściwości

Marmur Wunsiedler jest średnio lub grubo ziarnisty, bardzo typowe są równoległe prążki w różnych odcieniach szarości w przeważnie białym lub jasnoszarym kolorze podstawowym. Występują inne warianty barwne, zwłaszcza żółte i jasnopomarańczowe, ciemnobrązowe są bardzo rzadkie.

Różne zabarwienia pochodzą od różnych dodanych minerałów. Limonity zapewniają żółtawe i brązowawe odcienie, natomiast jaskrawo pomarańczowy odcień pochodzi od składników hematytu. W zależności od złoża, skład może być nieco inny, tak więc muskowit i cyrkon występują prawie wszędzie, ale oliwin, serpentyn, chloryt i antygoryt tylko w niektórych złożach.

Wielkość kryształów jest również bardzo zróżnicowana w zależności od złoża – w rejonie północnym kryształy są znacznie większe (ok. 5 mm) niż w rejonie południowym (pasmo południowe, 0,2 mm).

Grubokrystaliczne odmiany nie nadają się dobrze do prac kamieniarskich (artystycznych), ale nieco drobniejsze odmiany krystaliczne (większa zawartość dolomitu) dają się również dobrze obrabiać w rzeźby lub figury i są odpowiednim materiałem wyjściowym do prac rzeźbiarskich.

Użyj

W regionie Wunsiedl marmur wydobywany jest od wielu stuleci. W przeszłości marmur był nie tylko ważnym materiałem budowlanym, ale także pilnie potrzebnym surowcem do produkcji wapna w średniowieczu.

Od XVI wieku marmur zaczął być coraz częściej wykorzystywany do celów artystycznych i rzemieślniczych. Z marmuru wunsiedlańskiego często wykonywano zworniki, tablice pamiątkowe i wotywne , ale także nagrobki i rzeźby. Od XVIII wieku obróbką tych kamieni zajmowali się również w niemałym stopniu więźniowie w Bayreuth, którzy stanowili dużą ilość bardzo taniej siły roboczej.

Do istniejących do dziś dzieł z marmuru z Wunsiedel należą Pomnik Europy w Wunsiedel, bruk na dziedzińcu Muzeum Fichtelgebirge oraz popiersie Friedricha Müllera w tym samym miejscu. Również dziedziniec szkoły podstawowej i gimnazjum w Wunsiedel jest ozdobiony tym marmurem.

Kiedy pod koniec XIX wieku marmur był coraz mniej potrzebny do produkcji wapna, stosowano tylko dobrze nadające się do tego celu, zawierające dolomit odmiany z odpowiednich złóż. Nagrobki i płyty nagrobne były jednak nadal w dużym stopniu wykonane z marmuru wunsiedlerowskiego.

Do dziś z marmuru wunsiedlańskiego często wykonywane są pomniki, ale także okładziny ścienne i podłogowe, ozdobne wióry i dzieła sztuki ogrodowej. Jest on również znanym i poszukiwanym kamieniem naturalnym w całej Bawarii.

Lokalizacja poszczególnych złóż

Złoża podzielone są na dwa pasma, północne i południowe. Pasmo północne jako wapienno-krzemianowe (na północ od Wunsiedel) biegnie od gminy Tröstau do Schönlind, właściwe pasmo marmurowe biegnie około jednego kilometra na południe od niego i przez południową część Wunsiedel do powiatu Holenbrunn i dalej – nieco przesunięte – do Thiersheim.

Południowe, wyraźnie drobnoziarniste pasmo rozciąga się od Marktredwitz do Arzberg. Znalezione tam marmury mają jasnoszary kolor.

Marmur wydobywano w różnych kamieniołomach wzdłuż obu pasm: ważne kamieniołomy złóż marmuru znajdowały się w Tröstau, Wunsiedel, Holenbrunn, Sinatengrün, Stemmas, Thiersheim i w Neusorg oraz w Hohenberg an der Eger.

Czyszczenie i pielęgnacja marmuru Wunsiedler

Jak wszystkie marmury kalcytowe, marmur Wunsiedl jest bardzo wrażliwy na działanie kwasów i dlatego w stanie surowym nie nadaje się do stosowania w miejscach zagrożonych działaniem kwasów (np. blaty kuchenne).

Podczas czyszczenia należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie stosować kwaśnych środków czyszczących, a w żadnym wypadku odkamieniaczy lub środków do czyszczenia urządzeń sanitarnych na marmurze. Szczególnie niebezpieczny dla marmuru jest często zawarty w nim kwas amidosulfonowy. Należy również za wszelką cenę unikać silnie alkalicznych środków.

Do czyszczenia należy używać wyłącznie specjalnych środków czyszczących pochodzących ze specjalistycznych sklepów oraz stosunkowo miękkiego sprzętu czyszczącego, aby uniknąć zarysowań. Regularne polerowanie pomaga utrzymać połysk kamienia i usunąć drobne zarysowania. Impregnacja lub w razie potrzeby krystalizacja przez specjalistę może być bardzo skutecznym sposobem na lepszą ochronę cennego kamienia, szczególnie w przypadku okładzin ściennych i podłogowych.

Szczególnie nagrobki są dodatkowo narażone na wiele innych szkodliwych czynników oraz dodatkowo na działanie czynników atmosferycznych. Zanieczyszczenie powietrza w dzisiejszych czasach sprawia, że marmurowy nagrobek ma kontakt z wieloma agresywnymi substancjami, co powoduje jego wietrzenie. Do tego dochodzą porosty, mchy, algi i grzyby, a także ptasie odchody oraz sadza i kurz z otoczenia.

Wiele z tych agresywnych plam jest bardzo trudnych do usunięcia z wrażliwego materiału, jakim jest marmur, dlatego należy zawsze stosować środki i metody czyszczenia dostosowane indywidualnie do danego kamienia. Poza tym czyszczenie może być bardzo czasochłonne. Zwłaszcza w przypadku nagrobków, z zazwyczaj różnorodnymi zabrudzeniami i często już powstałymi uszkodzeniami spowodowanymi działaniem czynników atmosferycznych, takie czyszczenie zawsze należy do rąk doświadczonego profesjonalisty – dla laika ryzyko spowodowania poważnych i nieodwracalnych szkód jest po prostu zbyt duże. Co więcej, tylko profesjonalne środki czyszczące osiągają tu naprawdę doskonały rezultat.

Wniosek

Fichtelgebirge jako granitowe pasmo górskie znane jest z wielu rodzajów kamienia – od granitu Kösseine po tonality Seußener. Bezsprzecznie najpiękniejszym kamieniem z tego regionu Górnej Frankonii jest jednak granit Wunsiedler: wydobywany od stuleci, do dziś można go znaleźć w wielu dziełach sztuki w regionie i na nagrobkach w całej Bawarii.

Jak w przypadku wszystkich marmurów kalcytowych należy jednak zachować ostrożność – zwłaszcza przy różnorodnych zabrudzeniach i szybkim wietrzeniu nagrobków, zawsze powinien to robić profesjonalista. Skuteczne i delikatne czyszczenie wymaga dużego doświadczenia i znajomości materiału – a to może zapewnić tylko profesjonalista.