Fillit kwarcowy

Fillit kwarcowy to skała fillitowa o szczególnie wysokiej zawartości kwarcu. Fillitami określa się drobnokrystaliczne łupki liściaste zawierające ponad 50% serycytu, drobnoziarnistego agregatu muskowitowego. Ponadto w fillitach mogą występować mika, skalenie i chloryt, jak również augit, turmalin i tlenki żelaza; wysoki udział kwarcu czyni je wówczas fillitami kwarcowymi. Jako wariant łupkowy wszystkie filolity, a także fillit kwarcowy są zatem skałami metamorficznymi (metamorfity).

Sposób pochodzenia

Ciśnienie (również w wyniku wpływów tektonicznych) i temperatura powodują, że skały zmieniają się w czasie (transformacja lub metamorfoza). Średnie ciśnienie i temperatura prowadzą do przekształceń typowych dla tzw. zielonych łupków (green shale facies). Warstwa ta charakteryzuje się obecnością minerałów o przeważnie zielonym zabarwieniu, takich jak chloryt, epidot i aktynolit.

Fillit kwarcowy, podobnie jak wszystkie filolity, powstał w wyniku tzw. metamorfizmu regionalnego z początkowo tylko nieznacznie metamorficznie nadpisanych łupków ilastych. W wyniku przeobrażenia minerały ilaste, które pierwotnie znajdowały się w mułowcach, zostały już utracone i dlatego nie występują już w fillicie. Również pierwotne uwarstwienie osadów nie jest już widoczne, w trakcie przeobrażenia powstaje najpierw główny łupek w fillicie, który może zostać sfałdowany przez dalsze wpływy tektoniczne, jednak później często jeszcze kilkakrotnie.

Jeśli po metamorfizmie ciśnienie i temperatury wzrosną ponownie do pola ciśnienia i temperatury facji amfibolitowej, filolity przekształcą się dalej w łupki mikowe. Metamorfoza, która wcześniej była tylko niskiej klasy, staje się metamorfozą wyższej klasy.

Zdarzenie

Fillity (a więc także fillit kwarcowy) występują wszędzie tam, gdzie drobnoziarniste skały macierzyste zostały zdeformowane jako osady w wyniku metamorfizmu regionalnego. W Niemczech dotyczy to dużych obszarów Erzgebirge, a stamtąd Vogtland i Fichtelgebirge. Dalsze ważne złoża znajdują się w obszarze Rhenish Slate Mountains i w górach Harz, jak również w tzw. strefie szarogłazowej Alp Północnych. Za powstanie wszystkich tych osadów odpowiada formacja górska Variscan (formacja górska powstała w wyniku zderzenia dwóch płyt kontynentalnych, Larussia i Gondwana, między około 400 milionów a 251 milionów lat przed naszą erą).

Na południu Finlandii znajduje się ważne miejsce wydobycia fyllitu kwarcowego, który wydobywany jest tam od wielu stuleci. Znajdujące się tam filolity kwarcowe były w przeszłości bardzo poszukiwane jako wysokiej jakości kamienie szlifierskie, dziś jednak prawie w ogóle nie są wykorzystywane do tego celu.

Wniosek

Najpierw barwna, ożywiona działalność licznych pierwotnych małych zwierząt w oceanie, potem osady, mułowce, a na końcu po milionach lat jedwabiście lśniący fillit lub fillit kwarcowy – to także historia przemiany życia w kamień, która rzeczywiście jest imponująca w swej ogromnej złożoności, jeśli pomyśleć o tym w ten sposób. Łupek fyllitowy z listkami może mieć również szczególnie wysoką zawartość kwarcu i staje się wtedy fillitem kwarcowym.