Klinkier

Klinkier
Klinkier

Klinkiery to w zasadzie cegły. Są one jednak wypalane w szczególnie wysokich temperaturach, dlatego nazywano je kiedyś “cegłami trudnopalnymi”. Podczas wypalania w tak wysokich temperaturach zmienia się struktura powierzchni materiału do wypalania, poszczególne składniki krystaliczne stapiają się ze sobą, a powierzchnia staje się bardzo twarda i gęsta i z trudem wchłania wodę.

Cegła klinkierowa jest więc budowlanym odpowiednikiem gresu porcelanowego i kamionki twardej, w których również stosuje się bardzo wysokie temperatury wypalania, aby uzyskać gęsto spiekaną, twardą powierzchnię, która w niewielkim stopniu wchłania wodę.

Dzięki tym podstawowym właściwościom zarówno cegła klinkierowa jak i kamionka porcelanowa oferują wyraźne zalety materiałowe, które są poszukiwane i wykorzystywane w wielu różnych dziedzinach – w przypadku cegły klinkierowej już od dłuższego czasu.

Surowce i proces produkcyjny

Do produkcji, minerały ilaste, jak w przypadku zwykłej cegły, są nadal głównym surowcem używanym. Natomiast przy produkcji cegieł klinkierowych do tych surowców dodaje się szamot oraz (jak w przypadku twardej i drobnoziarnistej kamionki) również skaleń.

Obecnie formowanie cegieł odbywa się prawie wyłącznie automatycznie, tzn. masa zmieszana z wodą jest prasowana w pasmo, cięta na odpowiednią długość i automatycznie transportowana do pieca w celu wypalenia. Obecnie najczęściej wykorzystuje się do tego celu piece tunelowe. W przypadku szczególnych wymagań – jak np. historycznie autentyczny wygląd – surowiec może być nadal kształtowany ręcznie. Cegły klinkierowe formowane ręcznie muszą jednak zwykle przed wypaleniem wyschnąć, aby zmniejszyć zawartość wody. To sprawia, że produkcja jest wtedy dodatkowo jeszcze wyraźnie bardziej skomplikowana.

Temperatura wypalania od 1.100 °C do 1.300 °C jest znacznie wyższa niż w przypadku zwykłych cegieł (800 °C do 1.000 °C).

Ważne właściwości klinkieru

Najważniejszą cechą cegieł klinkierowych jest z pewnością ich niska nasiąkliwość. Wynika to bezpośrednio z gęsto spiekanej powierzchni. Cegły klinkierowe są również bardzo dobrze mrozoodporne dzięki niskiej absorpcji wody. Można je zamurować na zewnątrz bez dodatkowej ochrony.

Spiekana powierzchnia sprawia, że jest ona lekko szklista, szczególnie twarda i odporna na zarysowania. Wysokie temperatury wypalania wpływają również na strukturę cegły klinkierowej i sprawiają, że cegła jest szczególnie odporna na nacisk.

W zakresie wytrzymałości na ściskanie istnieją jednak różnice w zależności od tego, czy chodzi o zwykłe cegły klinkierowe czy ceramiczne cegły klinkierowe. Zwykłe cegły klinkierowe osiągają klasy wytrzymałości na ściskanie 28 lub nieco powyżej, ale w ceramicznych cegłach klinkierowych nie tylko pory powierzchniowe są gęsto spiekane, ale pory w całej cegle. Dzięki temu uzyskuje się znacznie wyższą klasę wytrzymałości na ściskanie do 60, która jest jedną z najwyższych wśród wszystkich materiałów budowlanych.

Kolejną zaletą bardzo wytrzymałego klinkieru ceramicznego jest również doskonała odporność na kwasy i zasady, jak również wyjątkowo wysoka odporność na światło i kolor. Jeśli zależy nam na szczególnie wytrzymałych i odpornych cegłach klinkierowych lub chcielibyśmy zastosować cegły klinkierowe w jasnych kolorach bez obawy, że wyblakną, najlepiej jest zastosować klinkier ceramiczny.

Normy dla cegieł klinkierowych

Oprócz cegieł kanalizacyjnych, które są stosowane do wykładania kanałów i podlegają normie DIN 4051, w Niemczech dla cegieł klinkierowych obowiązuje zawsze norma DIN 105.

Zgodnie z normą DIN 105 cegły klinkierowe dzielą się na tzw. pełne cegły klinkierowe (KMz) oraz nieco lżejsze, pionowo perforowane cegły klinkierowe (KHLz), które mają o ok. 20 % mniejszą gęstość nasypową, a tym samym nieco mniejszy ciężar.

Znormalizowane są również wymiary cegieł klinkierowych, do których stosuje się normę DIN dotyczącą murarstwa (DIN 1053). Począwszy od zdefiniowanego formatu standardowego (NF) o wymiarach 24 cm x 11,5 cm x 7,1 cm, zdefiniowano różne odbiegające od niego, ale również standardowe formaty:

  • cienki format (DF)
  • długi cienki format (LDF)
  • podwójny cienki format (2DF)
  • formatu Waal (WF)
  • format Waal Thick Format (WDF)

W razie potrzeby, w odstępstwie od formatów standardowych, mogą być również wykonane formaty specjalne, np. gdy wymagana jest dokładność historyczna dla budynków zabytkowych. Ponadto do dziś rozpowszechnione są niektóre tradycyjne formaty regionalne, w których nadal produkuje się (w bardzo małych ilościach) odpowiadające im cegły klinkierowe. Najbardziej znanym z nich jest z pewnością “Alte Reichsformat” (aRF), który jest nadal często stosowany w przypadku budynków historycznych, a Klosterformat (KF) jest również czasami używany do prac konserwatorskich. Typowymi formatami regionalnymi są format hamburski i oldenburski.

Specjalne cegły klinkierowe

Cegła klinkierowa jest stosowana od stuleci, dlatego też istnieje wiele specjalnych wariantów, z których niektóre są również produkowane w specjalny sposób, mają bardzo typowy, indywidualny wygląd, a także właściwości, które częściowo odbiegają od normy. Dobrym przykładem są klinkiery Torbrand, szczególnie znane na północy Niemiec, z ich uderzającym zielonym odcieniem, który wynika z faktu, że klinkiery te były wypalane torfem.

Bardzo efektowną żółtą odmianą jest Greppiner Klinker, która również występuje głównie w północnych Niemczech na przełomie wieków pomiędzy 19. i XX wieku był bardzo często używany jako fornir.

Na wielu budynkach przemysłowych w Zagłębiu Ruhry i poza nim często można jeszcze znaleźć “Münsterländer Kohlebrand”, który dzięki charakterystycznemu wyglądowi powierzchni pokrytej sadzą do dziś pozostawia niezatarte wrażenie na wielu budynkach w Nadrenii Północnej-Westfalii, a zwłaszcza w Münster.

Stosowanie cegieł klinkierowych

Cegła klinkierowa znajduje dziś zastosowanie przede wszystkim w okładzinach elewacyjnych. Tradycyjnie wznosi się tzw. mur dwupowłokowy z licową powłoką z muru klinkierowego, która jest trwale połączona z murem właściwym za pomocą tzw. przewiązek powietrznych. Właściwy mur domu jest bardzo skutecznie chroniony przed warunkami atmosferycznymi przez mur licowy, a dzięki wysokiej trwałości muru klinkierowego elewacja praktycznie nie wymaga konserwacji. Istniejąca szczelina powietrzna pomiędzy cegłą licową a murem może zostać zaizolowana w sposób szczególnie ekonomiczny (ok. 10 – 15 % kosztów izolacji konwencjonalnej) za pomocą izolacji wdmuchiwanej.

Koszt wzniesienia muru jest jednak oczywiście znacznie wyższy ze względu na podwójną konstrukcję muru – dlatego planując dziś konstrukcję muru z podwójnym poszyciem z klinkierowym murem licowym, należy dobrze skalkulować.

Znacznie prostszą możliwość okładzinowania elewacji dają tzw. cegły licowe (dostępne również w typowym wyglądzie cegły) lub tzw. płytki klinkierowe. Montaż na elewacji nie jest trudniejszy niż układanie płytek i często można go łatwo wykonać samodzielnie za pomocą siatki do układania, nawet przy niskich umiejętnościach rzemieślniczych.

Ceny cegieł licowych i klinkierowych zaczynają się od ok. 20 euro za m², za wysokiej jakości lub optycznie szczególnie atrakcyjne warianty klinkieru można żądać cen od 40 do 50 euro za m².

Szczególnie ciekawym wariantem są tak zwane izoklinki. Są to halki, w których materiał izolacji fasadowej jest już bezpośrednio laminowany. Montaż odbywa się w taki sam sposób jak w przypadku zwykłych płytek, ceny materiałów kształtują się w przybliżeniu w przedziale od 100 EUR za m² do 120 EUR za m².

Szczególnie w dłuższej perspektywie daje to korzyści kosztowe, ponieważ w przeciwieństwie do klasycznej elewacji tynkowej nie ma już kosztów konserwacji (malowanie, nowe tynki, naprawy tynków), a ponadto odpadają koszty tynkowania elewacji. Elewacje klinkierowe, zwłaszcza w dłuższym okresie czasu, są więc często znacznie tańszą (i bardziej bezproblemową) opcją, dzięki czemu do dziś cieszą się dużą popularnością.

Cegła klinkierowa jest do dziś używana poza elewacjami do wykładania kanałów, a od czasu do czasu solidna cegła klinkierowa brukowa jest nadal używana do układania ścieżek lub podjazdów, jak w dawnych czasach. Dawniej prawie wszędzie powszechne zastosowanie w budownictwie mostowym (ze względu na wysoką nośność i wytrzymałość na ściskanie kamieni) należy jednak już od dawna do przeszłości, dziś stosuje się praktycznie wyłącznie konstrukcje betonowe.

Obecnie płytki ceglane do użytku wewnętrznego (np. do dekoracji ścian) rzadko są wykonywane z “prawdziwego” klinkieru; w większości przypadków używa się do tego celu innych materiałów, aż do taniego styropianu, który tylko imituje wygląd.

Ceny

Jako cegły licowe i klinkierowe są stosunkowo niedrogie; w zależności od jakości ich ceny wahają się od ok. 20 do 50 euro za m². Zabytkowe, ręcznie formowane cegły licowe mogą być jednak w razie potrzeby znacznie droższe. Podobne przedziały cenowe obowiązują również w przypadku kostki brukowej. Mieszkaniowe cegły klinkierowe są natomiast często znacznie droższe i mogą kosztować od ok. 50 do 80 euro za m².

Za metr kwadratowy muru z cegły klinkierowej (mur licowy) trzeba zapłacić około 120 – 150 euro za m², przy czym koszty murarza są już wliczone w cenę.

Wniosek

Cegła klinkierowa jest tradycyjnym materiałem budowlanym o doskonałych właściwościach, bardzo ekologicznym, trwałym i szczególnie wytrzymałym. Przede wszystkim nie należy lekceważyć zalet kosztowych elewacji klinkierowej, nawet dzisiaj.