Wulkanit

Mineralogia dzieli skały iglaste na dwie grupy: skały głębinowe (plutonity) i skały wylewne (skały wulkaniczne). Obie grupy powstają w wyniku zestalania się gorących stopionych skał.

Skały głębinowe powstają w wyniku powolnego stygnięcia gorącej magmy głęboko w skorupie ziemskiej. Skały wulkaniczne, z drugiej strony, powstają w wyniku stygnięcia gorącej lawy w pobliżu powierzchni ziemi lub bezpośrednio nad nią. W skorupie ziemskiej krzepnięcie przebiega bardzo powoli ze względu na panującą temperaturę i warunki środowiskowe, natomiast na powierzchni ziemi gorąca lawa stygnie bardzo szybko. Ma to wpływ na rodzaj i właściwości powstałej skały, plutonity i skały wulkaniczne to bardzo różne skały.

Typowe skały wulkaniczne

Pod względem mineralogicznym skały wulkaniczne można podzielić na ultramafickie (zawierają dużą ilość minerałów mafickich i dlatego są bardzo ciemne) i bogate w alkalia skały wulkaniczne. Ponadto specjalną grupę stanowią tzw. osady piroklastyczne . W zależności od metody badawczej skały wulkaniczne mogą być również klasyfikowane w inny sposób, na przykład według diagramu Streckeisena lub na podstawie zawartości minerałów.

Typowymi wulkanitami są na przykład:

Bazalt (wulkaniczny odpowiednik gabro)
Andesit (wulkaniczny odpowiednik diorytu)
Ryolit (np. ryolit Löbejün)
Dacyt (wulkaniczny odpowiednik granodiorytu)
Trachit (możliwy również jako skała piroklastyczna = pumeks)
Pumeks (porowata, szklista skała wulkaniczna)
Obsydian (szkło ze skał wulkanicznych)
Inne nazwy dla skał wulkanicznych to: skała wylewna, skała iglasta, skała wylewna lub skała wylewna.

Najbardziej znanym wulkanitem jest prawdopodobnie bazalt, który ma zwykle ciemnoszary lub czarny kolor. Ze względu na szybkie schłodzenie strumienia lawy, składa się on zazwyczaj z drobnoziarnistej masy ziemnej.

Struktura i skład skał wulkanitowych

Mikrostruktura jest bardzo drobnoziarnista, czasami nawet szklista, ze względu na szybkie chłodzenie. Ze względu na szybkie schładzanie, nie ma prawie wystarczająco dużo czasu na formowanie się większych kryształów. Niekiedy jednak już w trakcie erupcji lawa może zawierać większe kryształy, które następnie zostają zachowane w skale w postaci odłamków lub inkluzji. W ten sposób może powstać również struktura porfiryczna. Wszystkie skały iglaste wietrzeją w cyklu skalnym tworząc gliny i iły.

Zawarte w nich minerały mogą być bardzo różne: zawsze zależą one od pierwotnego składu wznoszących się magm i procesów różnicowania magmy zachodzących podczas wznoszenia, a ponadto częściowo od lepkości danej magmy. Częste przypadki:

Kwarc
Skaleń i foide (przedstawiciel skalenia)
Piroksen
Olivin
Amfibole i
Magnetyt

Występowanie i wykorzystanie różnych skał wulkanitowych

Skała wulkaniczna znajduje się wszędzie tam, gdzie w dawnych czasach panował wulkanizm – innymi słowy, prawie wszędzie na naszej planecie. Skały wulkaniczne występują jednak bardzo często i w dużych ilościach w obszarze krawędzi dawnych płyt kontynentalnych lub tzw. pióropuszy płaszczowych. W przypadku bazaltów największe pod względem ilościowym występowanie ma dno morskie w obszarze dna oceanicznego przy tzw. grzbiecie śródoceanicznym (MORB). Wiele złóż ma również znaczenie geotermalne jako tzw. złoża wysoko-entalpiczne. W przeciwieństwie do skał osadowych, skały magmowe nie zawierają żadnych skamieniałości (np. zwierząt morskich).

Przykład bazaltu pokazuje, jak różnorodne może być zastosowanie skał wulkanitowych: Bazalt jest wykorzystywany jako materiał budowlany, jako materiał na pokrycia podłóg i schodów, na okładziny elewacyjne, bazalty są również wykorzystywane jako materiał do rzeźby kamiennej oraz na nagrobki i pomniki. Ponadto żwir bazaltowy i tłuczeń bazaltowy są wykorzystywane do budowy dróg i ścieżek, często stosowane jest również brukarstwo bazaltowe. W przeszłości bazalty były również bardzo często wykorzystywane do produkcji kamieni młyńskich.

Czyszczenie i pielęgnacja wulkanitów

Większość skał wulkanitowych to skały twarde, a więc stosunkowo wytrzymałe i odporne. Czyszczenie jest tym samym z wielu kamieni całkiem bezproblemowe możliwe. Właściwości poszczególnych wulkanitów różnią się jednak nieznacznie ze względu na ich skład, dlatego podczas czyszczenia należy zawsze brać pod uwagę właściwości poszczególnych kamieni (np. indywidualnie różną chłonność).

Dlatego też do czyszczenia poszczególnych kamieni należy zawsze stosować odpowiednie środki czyszczące i pielęgnacyjne pochodzące z handlu specjalistycznego, a środki czyszczące stosowane w gospodarstwie domowym należy trzymać z dala od kamienia. Zastosowanie impregnatu przez profesjonalistę może ułatwić czyszczenie i lepiej zabezpieczyć powierzchnię kamienia przed zabrudzeniami, plamami i przebarwieniami. Usuwanie silnych zabrudzeń lub konieczna renowacja powinny być zawsze wykonywane przez profesjonalistę.

Wniosek

Gorąca lawa, która podczas erupcji wulkanu przenika przez powierzchnię ziemi, wiele tysiącleci później przekształca się w piękne i interesujące kamienie naturalne – takie jak bazalt. Wszystkie kamienie, które powstają w ten sposób nazywane są “wulkanitami”, ale mogą się bardzo różnić wyglądem i właściwościami. Ma to również znaczenie dla pielęgnacji i czyszczenia, które zawsze musi zależeć od właściwości danego kamienia. Dlatego też zaleca się stosowanie specjalistycznych środków pielęgnacyjnych, jak również impregnację jako ochronę powierzchni przez specjalistę. Należy również zlecić mu usunięcie wszystkich ciężkich i masywnych zabrudzeń – zamiast robić to samemu i ewentualnie uszkodzić kamień.