Kalcyt

Jako minerał kalcyt (zwany również kalcytem lub podwójnym drzewcem i alternatywnie pisany kalcytem) o składzie chemicznym węglanu wapnia należy do ogólnej klasy minerałów węglanów i azotanów. Kalcyty to bardzo powszechne minerały, które w czystej postaci są bezbarwne i przezroczyste. Aragonit i dolomit są pod wieloma względami bardzo podobne do kalcytu.

Cechy

Kolor, który jest przezroczysty w czystej postaci, może również zmienić się na mlecznobiały z powodu wad strukturalnych w systemie krystalicznym; domieszki innych materiałów mogą wtedy również nadać Calcite zupełnie inny kolor. Możliwe są prawie wszystkie odcienie kolorów.

Twardość kalcytu w skali Mohsa wynosi 3, co czyni go średnio twardym minerałem. Układ krystaliczny kalcytu jest trygonalny, należy do klasy kryształów ditrygonalno-salenhedralnych. Jego złamanie jest konchoidalne i kruche. Kalcyty są bardzo doskonale rozszczepialne. Kolor obrysu jest zawsze biały. Jeśli chodzi o połysk, często spotykany jest połysk szklisty, możliwy jest również połysk perłowy. Dwójłomność wynosi 0,154 – 0,174, co jest bardzo silne. Może wystąpić fluorescencja, kalcyty fluoryzują na kolor czerwonawy do pomarańczowego, chyba że osadzone są w nich pierwiastki ziem rzadkich – wtedy kolor się zmienia.

Kalcyt rozwija wiele różnych form krystalicznych, typowe dla niego jest to, że jest w stanie krystalizować we wszystkich formach, przy czym wszystkie formy wynikają z prostego rozszczepienia od podstawowej formy romboedru . Z wszechstronnej obserwacji kalcytu wyłoniła się na początku XIX wieku znajomość podstawowych praw krystalografii.

Odporność kalcytu na działanie czynników atmosferycznych jest bardzo niska, również odporność na działanie kwasów jest bardzo niska. Kalcyty rozpuszczają się już w kwaśnej wodzie.

Odmiany

W mineralogii znane są liczne odbiegające od siebie formy kalcytu:

• Aragonit (krystalizujący ortorombicznie) i wateryt (krystalizujący heksagonalnie)
• Antracyt (odmiana o wysokiej zawartości węgla)
• Atlass spar (drobno włóknisty kalcyt, połysk powierzchniowy)
• Liście (kryształy podobne do liści)
• Kalcyt pomarańczowy (także kalcyt miodowy, żółto-brązowy do pomarańczowego z powodu wbudowanego żelaza)
• Cannonspar (heksagonalna forma krystaliczna, tworzy długie kolumny)
• Kobaltokalcyt (różowe zabarwienie z powodu domieszki kobaltu)

Jeśli wziąć pod uwagę liczbę wszystkich odmian razem wziętych, kalcyty mają zdecydowanie największą różnorodność form wśród wszystkich minerałów.

Zdarzenie

Ponieważ kalcyty bardzo łatwo powstają w wyniku wypłukiwania z wapieni (dobra rozpuszczalność w kwaśnej wodzie), są one stosunkowo powszechne. Bardzo wyraźną odmianę tego (pojedynczego) procesu formowania można znaleźć również w formowaniu stalagmitów i stalagitów. Rozpuszczone z wapienia wapno jest transportowane przez wodę i ponownie odkładane w innym miejscu.

Ponadto istnieją inne możliwości powstawania: Kalcyty są często spotykane – również w połączeniu z innymi minerałami – w żyłach w skałach magmowych i innych, a nawet na powierzchni ziemi.

Najczęściej i najliczniej kalcyty występują na dnie morza. Wapienne muszle i szkielety zwierząt morskich odkładają się na dnie morza przez tysiące lat po śmierci zwierząt, tworząc coraz wyższe pokłady. Odpowiedzialne za to zwierzęta to nie tylko małże i glony, ale także w niemałym stopniu plankton. Szczególnie imponującym przykładem tego, jak potężne mogą być takie złoża, są na przykład słynne klify kredowe w Dover. Powstały one w dużej mierze z resztek drobnych glonów wapiennych, które same w sobie są niewiele większe niż 0,03 mm. Przez tysiąclecia nagromadziły się one w potężne skały.

Stosowanie kalcytów

Wapień znany był już w starożytności; Rzymianie określali wapno surowe i gaszone mianem “calx”, które było tam stosowane głównie jako zaprawa murarska i zaliczane było do kategorii “rodzajów marmuru”.

Skały zawierające kalcyt są dziś bardzo ważne jako materiały budowlane – od czystych wapieni i marmurów po surowce przemysłowe potrzebne do produkcji cementu lub wytopu rud. Kalcyt stosowany jest również w technice spawalniczej jako gaz osłonowy w poszczególnych procesach spawalniczych.

Ze względu na swoje właściwości chemiczne i fizyczne kalcyt nie nadaje się raczej na kamień szlachetny, jednak od czasu do czasu jest oferowany jako tzw. kamień tłuczony. Z kolei szlifowanie specjalne jest trudne lub niemożliwe do wykonania. Takie kruszone kamienie są również często wprowadzane przez naturopatów jako kamień leczniczy do wody, którą następnie się pije. Według uzdrowicieli kamieni szlachetnych, mówi się, że wzmacnia siły obronne organizmu, stymuluje przemianę materii, wspomaga krzepnięcie krwi i wzmacnia mięsień sercowy, a także ma pozytywny wpływ na włosy i zęby. W przypadku tępych urazów, bólów stawów, podagry, zapalenia stawów i wielu innych dolegliwości, umieszczenie kalcytu na dotkniętym obszarze podobno pomaga. Mówi się, że białe i niebieskie kalcyty wspomagają myślenie i inteligencję, podczas gdy zielone i czerwone promują empatię, napęd i radość życia.

Kryształy są również wykorzystywane w przemyśle optycznym (np. w niektórych pryzmatach lub płytkach opóźniających). Jak się dziś przypuszcza, już na długo przedtem wikingowie mogli wykorzystywać właściwości dwójłomności kryształów kalcytu, aby móc bardzo precyzyjnie określić kąt padania promieni słonecznych, gdy słońca nie było widać. Proces ten można dziś dobrze odtworzyć, takie zastosowanie jest obecnie uważane za bardzo prawdopodobne.

Leczenie kamieni zawierających kalcyt

Należy zwrócić uwagę na wysoką wrażliwość kalcytu na działanie kwasów. Jeśli to możliwe, kamienie takie nie powinny mieć kontaktu z kwasami, a nawet kwaśnymi środkami. Dotyczy to nie tylko wapienia, ale wszystkich kamieni zawierających kalcyt, jak np. marmur. Do czyszczenia i pielęgnacji można używać wyłącznie środków bezkwasowych; kwaśne środki domowe (ocet, kwasek cytrynowy, a nawet popularna cola) są absolutnie zabronione, również do usuwania plam.

Zawsze należy zachować ostrożność przy stosowaniu innych agresywnych środków czyszczących i pielęgnacyjnych, w miarę możliwości należy unikać nawet zbyt dużej ilości wody, a po czyszczeniu zawsze dobrze wysuszyć.

Połysk wszystkich okładzin kamiennych zawierających kalcyt musi być częściej polerowany, a impregnacja jest prawie zawsze zalecana. Impregnacja powinna być przeprowadzona przez specjalistę.

Wniosek

W postaci wapna, kalcyty towarzyszą nam od tysięcy lat, do dziś są bardzo ważnym materiałem, niezbędnym w wielu dziedzinach.

Również w przypadku okładzin z kamienia naturalnego we własnym domu bardzo często spotykamy się ze skałami zawierającymi kalcyt, do których zalicza się również marmur. Bardzo szczególne właściwości chemiczne i fizyczne oraz osobliwości sprawiają, że z kamieniami tymi należy zawsze obchodzić się ostrożnie – i unikać kontaktu z kwasami w jakiejkolwiek formie.